بازتاب جریانات سیاسی و فکری عصر غزنوی بر بینش تاریخی بیهقی
پایان نامه
- وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی - پژوهشکده تاریخ
- نویسنده معصومه آقاجانپور نشلی
- استاد راهنما پروین ترکمنی آذر احسان اشراقی
- تعداد صفحات: ۱۵ صفحه ی اول
- سال انتشار 1390
چکیده
چکیــده: پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی درصدد بازخوانی متن تاریخ بیهقی با هدف دریافتی از بینش تاریخی و سیاسی مورخ آن برآمدهاست. در این پژوهش با طرح پیشینهای از تاریخ نگاری در ایران و همچنین پیشینه جایگاه اندیشه سیاسی در متون دوره میانه، به تاریخ بیهقی نیز از منظر متنی نگاه شد که اندیشه سیاسی در نهان تاریخ نگاری آن جریان دارد. برای بررسی بینش تاریخی و سیاسی بیهقی ضمن تبیین اجمالی دو دیدگاه موجود در این زمینه که یکی بر سرشت ایرانشهری تأکید دارد و دیگری آن را ناشی از تلفیق اندیشه ایرانی با اندیشه اسلامی میداند، موضوعات به دو مبحث مبانی نظری و مناسبات قدرت تقسیم شد. در بحث مبانی نظری برای فهم بیشتر نمونههایی از رهیافتهای بیهقی از مفاهیمی همچون خرد، عدالت، فرّه ایزدی، تقدیر، توامانی دین و دولت که از موضوعات مهم اندیشه سیاسی هستند بیان گردید و نتیجه آن شد که بیهقی در تداوم اندیشه ایرانشهری به خرد، عدالت، فرّه ایزدی و دین توجه داشت و با به کنار نهادن تصادف در تاریخ، تقدیر الهی و اراده انسان را به عنوان دو علیت همیشه همراه مطرح کرد که نشان از نوعی تضاد در بینش بیهقی دارد. همچنین با توجه به نگاه بیهقی به مناسبات قدرت از جمله سلطان(حاکم ایران) خلیفه(حاکم سرزمین اسلامی) و وزیر(عنصر ایرانی) در مقابل سلطان (عنصر ترک) استدلال شد، بیهقی با تکیه بیشتر بر سلطان در مناسبات قدرت، خلیفه را به کناری نهاده و این نشان از همسو شدن با اندیشه ایرانشهری و فاصله گرفتن از اندیشه اسلامی است. از سوی دیگر هرچند سلاطین غزنوی، ترک و بیگانگانی بودند که وارد سرزمین ایران وارد شدند اما بیهقی واقعیت حضور بیگانه را درک کرده و با ورود به دربار، در داخل نهاد دولتی به دنبال تکوین وحدت و هویت ملی برآمد. البته پذیرش سلطان بیگانه از سوی بیهقی به معنی رها نمودن نقد سلطان نیست. بیهقی در جای جای کتاب خود با انتقاد از استبداد سلطان تاکید داشت که تنها پوسته ظاهری شاه آرمانی باقی مانده و تلاش کرد با ستایش فراوان از وزرای ایرانی تقابل دو عنصر ترک و ایرانی را به خوبی نمایان سازد. وی نشان داد سلاطین غزنوی نه بدون حضور وزرا قادر به اداره حکومت هستند نه با حضور آنان. در نهایت آنکه بیهقی کوشش کرد شالوده تاریخنویسی نوینی را پی ریزی کند که در آن با نقد حکومت ترکان، حکومتداری مطلوبی را به تصویر کشد که با آرمانخواهی ایرانشهری ایرانیان و واقعگرایی سیاسی دوره اسلامی و عصر غزنوی همخوانی داشته باشد. بیهقی برای بیان این مباحث روش تاریخ نگاری ویژهای اتخاذ کرد. از آنجا که بینش هر مورخی روش وی را تعیین میکند بیهقی نیز با انتخاب زبان فارسی، نگارش تاریخ دودمانی به جای تاریخ عمومی و نقد سنت تاریخنویسی گذشتگان خود تلاش کرد تاریخ پایهای بنیان نهد که تاریخ بیداری ایرانیان باشد.
منابع مشابه
کاربری‌های باغهای عصر غزنوی با تکیه بر تاریخ بیهقی
تاریخ بیهقی نه تنها از مشهورترین متون ادب فارسی است بلکه به نوبه خود یکی از منابع مهم تاریخ اجتماعی- فرهنگی ایران در دوره غزنوی به شمار می‌رود. در این کتاب مطالب بسیاری درباره هنرمندان و آثارمعماری وهنری این دوران از جمله باغهای حکومتی و خصوصی به چشم می‌خورد. در مقاله حاضر تلاش بر آن است تا از منظر اجتماعی- فرهنگی، کاربری‌های باغهای حکومتی و خصوصی عصر غزنوی مورد بررسی قرار گیرد. سوال اصلی مقا...
متن کاملانعکاس جشن‌های ملّی و مذهبی عصر غزنوی در آیینة تاریخ بیهقی
یکی‌از مظاهرتمدن، نزد هر ملتی جشن‌هاست که ریشه در فرهنگ و آداب و رسوم یک جامعه دارند. ابوالفضل بیهقی دبیر رسایل دربار غزنوی ازجمله نویسندگانی است که به‌طور غیرمستقیم در اثر گران سنگ خود (تاریخ بیهقی) به جشن‌های عصر خویش پرداخته است.مسئلة اصلی پژوهش پاسخ به این سؤال است: جشن‌های ملّی و مذهبی عصر غزنوی در تاریخ بیهقی چگونه انعکاس یافته است ؟پژوهش حاضر با هدف مشخص کردن انعکاس جشن‌های ملّی و مذهبی دو...
متن کاملبررسی نگارش نامه های دیوان رسالت در عصر غزنوی، با تکیه بر تاریخ بیهقی
هدف: این مقاله به بررسی شیوة نگارش نامههای اداری در دورة غزنوی و ویژگیهای خاص آن، براساس منابع مکتوب٬ بهویژه تاریخ بیهقی پرداخته است. همچنین، مقایسهای بین مکاتبات دورة غزنوی با دورههای قبل و بعد از آن صورت گرفته و نیز به موضوع تشابه نثر و مکاتبات غزنوی از لحاظ دستوری با نثر عربی یا فارسی قدیم پرداخته شده است. روش/رویکرد تحقیق: نوع تحقیق، بنیادی-کتابخانهای بوده و روش آن توصیفی است که با مر...
متن کاملروانشناسی قدرت در عصر غزنوی با تکیه بر اصل «نیست همتایی» در تاریخ بیهقی
توصیفات زنده و جاندار تاریخ بیهقی از واقعیت‌های سیاسی عصر خود، بر پژوهندگان این میراث ارزشمند تاریخ ایران پوشیده نیست. در میان انبوه گزارش‌های سیاسیِ خواجه ابوالفضل بیهقی(385-470هـ .ق.) که اغلب با ذکر جزئیات و اشراف بر نهان و آشکار حوادث سیاسی عصر غزنوی همراه است، مقوله‌ی روانشناسی قدرت به خوبی قابل ردیابی است. یکی از محورهای قابل توجه در این عرصه، اصل «نیست همتایی» یا «بی‌مانندگی» سلطان است که...
متن کاملبیهقی و ماجرای کوری امیرمحمد غزنوی
بیشتر شارحان و کسانی که از آنان در باب تاریخ بیهقی و غزنویان تألیف یا تعلیقی بر جای مانده است در ماجرای زندانی شدن امیرمحمد به کور کردن وی پس از خلع از پادشاهی اشاره یا تصریح کرده‌اند؛ در حالی که با مطالعۀ تاریخ بیهقی و زین‌الاخبار گردیزی در صحت این خبر باید تردید کرد. در تاریخ بیهقی هیچ‌گونه اشاره‌ای به این موضوع وجود ندارد؛ در حالی که بخش بازماندۀ این کتاب مهم‌ترین و معتبرترین تاریخ موجود عهد...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
نوع سند: پایان نامه
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی - پژوهشکده تاریخ
کلمات کلیدی
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023